{"th-TH":"

How Many Minutes City - กรุงเทพมหานคร “เมืองกี่นาที?”

Episode 1- เราเข้าถึงสวนได้ในกี่นาที?

แนวคิดเมือง 15 นาที คือ แนวคิดการพัฒนาเมืองโดยรองศาสตราจารย์ คาร์ลอส โมเรโน (Carlos Moreno) แห่งมหาวิทยาลัยซอร์บอนน์ ซึ่งได้รับรางวัล Obel Award ในปี คศ. 2021 ที่ให้ผู้คนในเมืองเดินทางระยะทางไกลน้อยลง และใช้ชีวิตในละแวกบ้านมากยิ่งขึ้น หรือที่เรียกว่าส่งเสริมให้เกิดแนวคิด “ชุมชนโดยสมบูรณ์” โดยส่งเสริมให้สามารถเข้าถึงแหล่งงาน สถานศึกษา กิจกรรมทางสังคม สาธารณูปโภค และสาธารณูปการที่มีความจำเป็นในการใช้ชีวิตได้ในการเดินเท้าหรือปั่นจักรยาน 15 นาทีจากบ้านของเรา หรือเท่ากับประมาณ 1.2 กิโลเมตร (ในความเร็วแบบปกติตามมาตรฐานสากล) แนวคิดดังกล่าวได้รับความรู้จักอย่างกว้างขวางภายใต้เคมเปญการเลือกตั้งนายกเทศมนตรีเมืองปารีสของ Anne Hidalgo ในปี คศ. 2020 ซึ่งเป็นการนำเสนอหนึ่งเพื่อแก้ไขวิกฤต COVID-19

แนวคิดนี้ปรับเปลี่ยนมุมมองต่อเมืองโดยเอาเวลาเป็นที่ตั้งหรือที่เรียกว่า “Chrono-urbanism” โดยมีเป้าหมายเพื่อให้คนเมืองลดเวลาในการเดินทางและเพิ่ม “ความสามารถในการเข้าถึง” พื้นที่รองรับกิจกรรมในชีวิตประจำวันได้ในระยะสั้น หัวใจสำคัญคือความใกล้ (Proximity) ที่ไปถึงได้ในระยะเดินเท้าหรือปั่นจักรยาน ความหลากหลายของการใช้ประโยชน์ที่ดินที่ผสมผสานทั้งที่อยู่อาศัยและแหล่งงาน (Diversity) ความหนาแน่นของผู้อยู่อาศัยที่มีจำนวนมากพอที่จะสนับสนุนธุรกิจในละแวกบ้าน (Density) และที่สำคัญพื้นที่กิจกรรมนั้นควรมีเพียงพอและอยู่ในระดับที่จ่ายได้สำหรับทุกคน ดังนั้น ภายใต้แนวคิดนี้พื้นที่หนึ่งจึงควรมีความยืดหยุ่นในการใช้งานตามช่วงเวลาและสามารถรองรับกิจกรรมได้หลากหลายในพื้นที่เดียว ซึ่งส่งผลต่อประสิทธิภาพในการใช้ประโยชน์ที่ดินและการลงทุนโครงสร้างพื้นฐานของเมือง

หลายเมืองทั่วโลกได้นำแนวคิดเมือง 15 นาที ไปใช้เป็นแนวทางการพัฒนาแล้ว เช่น ลิสบอน พอร์ตแลนด์ และบาร์เซโลนา และล่าสุดผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครคนใหม่ อาจารย์ชัชชาติ สิทธิพันธุ์ ที่นำเสนอแนวคิดเมือง 15 นาที ในเฉพาะเรื่องพื้นที่สาธารณะเปิดโล่งเพื่อการพักผ่อนใกล้บ้าน โดยต้องการให้คนในกรุงเทพมหานครเข้าถึงสวนได้ใน 15 นาที เพื่อเพิ่มความสามารถในการเข้าถึงพื้นที่สาธารณะเปิดโล่ง (outdoor public space) โดยการเพิ่มพื้นที่ใหม่ เช่น สถานที่ราชการ แปลงที่ดินว่าง พื้นที่รอการพัฒนา พื้นที่รกร้างซึ่งติดขัดข้อกฎหมาย พื้นที่จุดบอดต่าง ๆ ของโครงสร้างพื้นฐาน พื้นที่ระยะถอยร่น พื้นที่ว่างหน้าอาคารขนาดใหญ่ เป็น pocket park ขนาดเล็ก หรือ การพัฒนาพื้นที่สาธารณะบนที่ดินเอกชนควบคู่กับการเพิ่มจำนวนสวน รวมทั้งการพัฒนาพื้นที่เดิมโดยใช้ลานกีฬาอเนกประสงค์เป็นต้นแบบ

เมื่อนโยบายในการพัฒนาพื้นที่สาธารณะในกรุงเทพฯให้เข้าถึงได้ใน 15 นาทีนั้น เอาเวลาเป็นตัวตั้งแล้ว คำถามสำคัญ เราอาจต้องเริ่มจากความเข้าใจก่อนว่า กรุงเทพมหานครของเราเป็น “เมืองกี่นาที?” Urban Ally โดยหน่วยวิจัย City Reinventing Laboratory และ Data Thinking Laboratory ชวนเรียนรู้ผ่านข้อมูลเมือง ด้วยซีรีส์เนื้อหา #HowManyMinutesCity และค้นพบ Urbanity Index ข้อมูลลักษณะความเป็นเมืองของกรุงเทพมหานคร ที่จะให้เราเข้าใจเมืองของเรามากยิ่งขึ้น

ซีรีส์แรกที่อยากพูดถึงคือการเข้าถึงสวนสาธารณะ How Many Minutes City - เราเข้าถึงสวนได้ในกี่นาที?

จากการวิเคราะห์ความสามารถในการเข้าถึงสวนสาธารณะ บนการเดินทางตามโครงข่ายถนนจริง โดยอ้างอิงหลักการ 15 minute city ในระยะทาง 1,200 เมตร พบว่า พื้นที่กรุงเทพมหานครมีค่าเฉลี่ยมัธยฐานในการเข้าถึงสวนสาธารณะไม่เกิน 3,020 เมตร หรือมากกว่ามาตรฐานเมือง 15 นาทีเกือบ 3 เท่า โดยเป็นสวนสาธารณะประเภทสวนสาธารณะหลักของกรุงเทพมหานคร สวนสุขภาพ สวนหมู่บ้าน สวนชุมชน พื้นที่สาธารณะที่อาจเข้าถึงและใช้ได้อย่างเป็นสาธารณะในบางกรณี รวมกว่า 200 แห่ง (ซึ่งมากกว่าฐานข้อมูลพื้นที่สีเขียวกรุงเทพมหานครที่มี 40 แห่ง)

โดยพื้นที่กรุงเทพมหานครชั้นใน สามารถเดินทางถึงสวนสาธารณะได้ง่ายที่สุด ในระยะทางเฉลี่ยไม่เกิน 1,715 เมตร เนื่องจากมีสวนสาธารณะอยู่หลายแห่ง และกระจายตัวอยู่หลายแห่ง เช่น สวนรมณีนาถ สวนสันติชัยปราการ สวนสาธารณะใต้สะพานพระปกเกล้า หรือสวนสันติภาพ เป็นต้น ในขณะที่กลุ่มเขตกรุงเทพมหานครตะวันออก ต้องเดินทางไกลที่สุดในการเข้าถึงสวน โดยมีค่าเฉลี่ยที่สูงถึง 4,090 เมตร และเมื่อคำนวณแล้ว พื้นที่ที่สามารถเข้าถึงสวนและพื้นที่สาธารณะเปิดโล่งได้ใน 15 นาทีจริง ๆ นั้น มีสัดส่วนเพียง 11.8% ของพื้นที่ทั้งหมดของกรุงเทพมหานคร

อย่างไรก็ตาม หากเมื่อปรับใช้แนวคิดของการเพิ่มพื้นที่สาธารณะ โดยการพัฒนาบนพื้นที่สาธาณะเดิมที่มีอยู่แล้ว เช่น การนำเอาพื้นที่ลานสาธารณะของชุมชน ลานกีฬา (บางส่วนที่มีข้อมูล) และศูนย์เยาวชน รวม 573 แห่ง มาปรับปรุงให้เป็นพื้นที่สีเขียวและเปิดให้เข้าใช้ได้อย่างเป็นสาธารณะมากขึ้น จะพบว่าค่าเฉลี่ยในการเดินทางเข้าถึงสวนของคนกรุงเทพจะน้อยลง เป็น 1,960 เมตร หรือ กล่าวได้ว่า เราจะสามารถเข้าถึงสวนในระยะทางที่สั้นลงกว่าเดิมมาก ๆ เหลือเพียง 2 ใน 3 จากระยะการเข้าถึงเดิม และทำให้พื้นที่กลุ่มเขตกรุงเทพมหานครใต้ สามารถเข้าถึงสวนได้เฉลี่ยภายใน 15 นาที ได้จริง ในขณะที่กรุงเทพกลางและกรุงเทพเหนือเข้าถึงได้ในระยะการเดินน้อยกว่า 20 นาที และมีพื้นที่เข้าถึงได้ใน 15 นาทีมากขึ้นเป็น 26.74% ของพื้นที่ทั้งหมดของกรุงเทพมหานคร

จากการวิเคราะห์นี้แสดงให้เห็นได้ว่า การพัฒนาพื้นที่สีเขียวโดยไม่ต้องพึ่งพาการสร้างขึ้นใหม่ แต่พัฒนาพื้นที่ที่มีอยู่เดิมให้เขียวมากขึ้น ใช้งานได้ดีมากขึ้น ก็ช่วยให้มีผลดีขึ้นอย่างมาก มากไปกว่านั้น อ้างอิงจากฐานข้อมูลของกรุงเทพมหานคร หากเรานำลานกีฬาที่จำนวนกว่า 1,034 ลานทั่วกรุงเทพมหานคร มานับรวมเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของการเพิ่มพื้นที่สีเขียวให้เมืองได้ กรุงเทพจะมีสวนเพิ่มขึ้นอีกกว่าเท่าตัว ส่งผลอย่างมีนัยสำคัญให้ค่าเฉลี่ยระยะทางและเวลาที่ต้องใช้ในการเข้าถึงสวนลดน้อยลงอย่างมาก โดยเฉพาะในระดับชุมชนขนาดเล็ก ที่จะมีละแวกบ้านที่สะดวกสบายในการเข้าถึงพื้นที่สีเขียวเพิ่มมากขึ้นกระจายได้ทั่วทั้งเมืองเลยทีเดียว

อย่างไรก็ตาม การคัดเลือกพื้นที่และแนวทางการพัฒนาพื้นที่ ยังมีความจำเป็นต้องดูลักษณะโครงสร้างของเมืองและชุมชนประกอบไปด้วย เช่น พื้นที่ที่ควรจะต้องพัฒนาการเข้าถึงสวนอย่างเร่งด่วน คือ พื้นที่กลุ่มเขตตะวันออก และย่านฝั่งธนบุรี ที่แม้ดูเหมือนมีที่ว่างในเชิงเกษตรกรรม หรือที่รกร้างอยู่มาก แต่มีความแออัดของประชากรและกลุ่มชุมชนดั้งเดิม (ในย่านฝั่งธน) สูง การทำพื้นที่สวนขนาดไม่ใหญ่มากนัก และแทรกตัวในชุมชนอยู่น่าจะมีความเป็นไปได้สูงกว่า หรือการหาทางเลือกการพัฒนาที่สอดคล้องกับลักษณะครัวเรือน เช่น ในพื้นที่กรุงเทพตะวันออกมีสัดส่วนของพื้นที่เด็กเล็กค่อนข้างสูง ประกอบกับมีลักษณะโครงข่ายถนนที่เป็นชุมชนล้อมรั้วจำนวนมาก เดินทางลำบาก การพัฒนาพื้นที่สาธารณะสำหรับเด็กเล็ก ซึ่งตามเกณฑ์ของชุมชนสุขภาพดีแล้ว ควรสามารถเข้าถึงได้ในทุก ๆ ระยะ 100 เมตร จึงจะช่วยส่งเสริมพัฒนาการได้ดี จึงมีความจำเป็นอย่างมากในการพัฒนาสวนขนาดเล็กให้กระจายตัวมากที่สุด นี่จึงสะท้อนให้เห็นถึงการสร้างแนวทางการพัฒนาเมือง มีความละเอียดอ่อนอย่างมาก ควบคู่ไปกับการทำความเข้าใจโครงสร้างเชิงกายภาพของเมือง อันเป็นบทบาทสำคัญของนักออกแบบชุมชนเมือง สถาปนิกผังเมือง และนักวิจัยด้านเมือง

ในซีรีย์ กรุงเทพมหานคร “เมืองกี่นาที?” เราชวนเปิดประเด็นถึงพื้นที่ทำกิจกรรมในชีวิตประจำวันการเข้าถึงแหล่งงาน พื้นที่ศึกษาเรียนรู้ พื้นที่ทำกิจรรมทางสังคม ในมิติต่างๆ ทั้งสิ่งที่ขาดหายไปจากละแวกบ้าน สิ่งที่เข้ามาทดแทน กิจกรรมนอกระบบที่เข้ามาช่วยขับเคลื่อนให้เมืองยังไปต่อได้

ติดตามซีรีส์ #HowManyMinutesCity #กรุงเทพกี่นาที และ Episode ที่เกี่ยวข้องกับการแนวทางพัฒนาพื้นที่สาธารณะอื่น และการเข้าถึงกิจกรรมการเรียนรู้ในพื้นที่สวนสาธารณะจาก Urban Ally ได้เร็วๆ นี้

ผู้เขียน

ปิยา ลิ้มปิติ

ดร.พีรียา บุญชัยพฤกษ์

อ้างอิง

https://www.velo-city2021.com/en/blog/15-minutes-cities-is-it-time/#

https://www.strongtowns.org/journal/2019/9/6/7-rules-for-creating-15-minute-neighborhoods

https://www.15minutecity.com/blog/access

https://www.chadchart.com/policy/6217294d4e43cd8b4760bc6c/

https://www.c40knowledgehub.org/s/article/How-to-build-back-better-with-a-15-minute-city?language=en_US&gclid=CjwKCAjwwdWVBhA4EiwAjcYJEGmy8VDcv8nuADtzce4Mrtu2Br0g6FDZ5j-R427pxXO8bEuiAZYBvRoC1BYQAvD_BwE

","en-US":"

How Many Minutes City - กรุงเทพมหานคร “เมืองกี่นาที?”

Episode 1- เราเข้าถึงสวนได้ในกี่นาที?

ซีรีส์แรกที่อยากพูดถึงคือการเข้าถึงสวนสาธารณะ How Many Minutes City - เราเข้าถึงสวนได้ในกี่นาที?

อย่างไรก็ตาม หากเมื่อปรับใช้แนวคิดของการเพิ่มพื้นที่สาธารณะ โดยการพัฒนาบนพื้นที่สาธาณะเดิมที่มีอยู่แล้ว เช่น การนำเอาพื้นที่ลานสาธารณะของชุมชน ลานกีฬา (บางส่วนที่มีข้อมูล) และศูนย์เยาวชน รวม 573 แห่ง มาปรับปรุงให้เป็นพื้นที่สีเขียวและเปิดให้เข้าใช้ได้อย่างเป็นสาธารณะมากขึ้น จะพบว่าค่าเฉลี่ยในการเดินทางเข้าถึงสวนของคนกรุงเทพจะน้อยลง เป็น 1,960 เมตร หรือ กล่าวได้ว่า เราจะสามารถเข้าถึงสวนในระยะทางที่สั้นลงกว่าเดิมมาก ๆ เหลือเพียง 2ใน 3 จากระยะการเข้าถึงเดิม และทำให้พื้นที่กลุ่มเขตกรุงเทพมหานครใต้ สามารถเข้าถึงสวนได้เฉลี่ยภายใน 15 นาที ได้จริง ในขณะที่กรุงเทพกลางและกรุงเทพเหนือเข้าถึงได้ในระยะการเดินน้อยกว่า 20 นาที และมีพื้นที่เข้าถึงได้ใน 15 นาทีมากขึ้นเป็น 26.74% ของพื้นที่ทั้งหมดของกรุงเทพมหานคร

ผู้เขียน

ปิยา ลิ้มปิติ

ดร.พีรียา บุญชัยพฤกษ์

อ้างอิง

https://www.velo-city2021.com/en/blog/15-minutes-cities-is-it-time/#

https://www.strongtowns.org/journal/2019/9/6/7-rules-for-creating-15-minute-neighborhoods

https://www.15minutecity.com/blog/access

https://www.chadchart.com/policy/6217294d4e43cd8b4760bc6c/