{"th-TH":"

ภาพประกอบ : https://mooool.com/en/linear-park-ferrocarril-de-cuernavaca-by-gaeta-springall-arquitectos.html

เมืองที่ดี คือ เมืองที่รองรับความต้องการของคนทุกกลุ่ม ที่เราทุกคนเข้าถึงสิ่งอำนวยความสะดวก แหล่งงาน บ้าน และพื้นที่พักผ่อนได้ภายในเวลาอันสั้น ปัจจัยเร่งของกระบวนการทางความคิดเหล่านี้คือการร่น กาล-เวลา (Time-space) ของเมืองให้สั้นลง การที่เราเข้าถึงพื้นที่ต่างๆได้ในระยะเวลาที่น้อยลงเป็นเครื่องชี้วัดคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของคนเมือง และเป็นความสำเร็จของการบริหารจัดการเมืองของผู้นำท้องถิ่นไปในเวลาเดียวกัน

How Many Minute City – กรุงเทพมหานคร “เมืองกี่นาที” เป็นซีรีย์การอ่านเมือง ที่เรามุ่งมั่นหาคำตอบว่า ปัจจุบันนี้เรามีเมืองกี่นาที เราย่างก้าวออกมาหน้าบ้านแล้ว จากจุดนั้นเราใช้เวลาไปถึงที่ทำงาน โรงเรียน สถานพยาบาล สวน ร้านค้า และอื่นๆในกี่นาที และนำเสนอทางออกของปฏิบัติการร่นเวลาเมืองให้สั้นลงในแง่มุมต่างๆ (Episode 1 เราเข้าถึงสวนได้ในกี่นาที? นำเสนอไว้โดย ปิยา ลิ้มปิติ และพีรียา บุญชัยพฤกษ์, 2565 ใน Urban Ally)

เมืองไม่ใช่สิ่งที่ต้องสร้างขึ้นใหม่ หากแต่ถักทอขึ้นตามร่องรอยและเค้าโครงที่เรียกว่า “อัตลักษณ์เมือง”

หนึ่งในประเด็นบทสนทนาที่มักเข้าใจคลาดเคลื่อนไปอยู่เสมอ คือ การกล่าวว่าจะมีเมืองที่ดีนั้นต้องสร้างขึ้นใหม่ ไม่ว่าการสร้างสวนสาธารณะ พื้นที่สีเขียว ทางเท้า ทางจักรยาน พื้นที่พักผ่อน หรือลานเมือง เป็นต้น แต่หลายฝ่ายอาจหลงลืมไปว่าทุกสิ่งล้วนมาพร้อมกับต้นทุนที่สูง การสร้างพื้นที่ต่างๆขึ้นใหม่นั้นจึงเกิดขึ้นได้ยาก และที่มีขึ้นได้ก็กลายเป็นความเหลื่อมล้ำของเมือง ซึ่งไม่สามารถนำไปสู่ความเท่าเทียมทางสังคม (Inclusiveness)

มีการศึกษาแล้วว่า เรามีความเป็นไปได้ในการเพิ่มศักยภาพเมือง เช่นในประเด็นของการเพิ่มสภาพแวดล้อมแห่งการเรียนรู้ในเมืองกรุงเทพ หากเรานำพื้นที่ที่มีอยู่เดิมเข้าร่วมพิจารณาในกระบวนการปรับแปลงพื้นที่เหล่านั้น ให้เป็นโครงข่ายเมืองแห่งการเรียนรู้ได้ในทันที (Ed-vironment ฐานข้อมูลเปิดด้านบทเรียนนอกห้อง ทางเลือกของเมืองหลังยุคโควิด โดย ดลพร ชนะชัย และณัฐฐาพร จอมหงษ์, 2565 ใน Urban Ally)

ปฏิบัติการเติมเต็มพื้นที่เมืองบนพื้นที่ทิ้งร้างหรือใช้งานน้อยลง

กรุงเทพเป็นเมืองที่ไม่มีพื้นที่สาธารณะมากนัก สิ่งนี้เป็นสภาวะชะงักงัน (Deadlock) ทางความคิดในการพัฒนาและออกแบบเมืองกรุงเทพ แต่ถ้าเราเคลื่อนกระบวนทัศน์เมืองมาที่ “การเติมเต็ม” แทนที่ “การสร้างใหม่” แล้ว กรุงเทพย่อมมีหนทางที่จะเป็นเมืองที่ดีขึ้นได้

หนึ่งในประเด็นที่เราชี้ให้เห็น คือ กรุงเทพมีพื้นที่ใช้งานน้อยไป (Under-Use) อยู่จำนวนมาก (หรือพื้นที่เมืองที่ใช้งานได้ไม่เต็มศักยภาพ) ซึ่งเราควรเติมกิจกรรมและส่งเสริมการใช้เวลาของคนเมืองเข้าไป เติมโอกาสและทางเลือกของการใช้ชีวิตในเมืองเข้าไป สร้างงาน การพักผ่อน นันทนาการ สีสันความเป็นเมืองเข้าไปในทุกพื้นที่ที่มีโอกาส และหนึ่งในพื้นที่กลางเมืองที่เรามองเห็น คือ รางรถไฟ

ปิยา ลิ้มปิติ กับบทความเรื่อง “พื้นที่สาธารณะตามแนวรางรถไฟ หัวลำโพง-บางซื่อ โอกาสในการเชื่อมต่อย่าน” (2565) ได้แสดงให้เห็นว่า กรุงเทพมีโอกาสในการสร้างลานเมืองเพิ่มขึ้นตามแนวรางรถไฟ หัวลำโพง-บางซื่อ ซึ่งได้ลดเที่ยวโดยสารลงอย่างต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน และในอนาคตแล้วการโดยสารจะเปลี่ยนเป็นรถไฟฟ้าใต้ดินแบบคลองแห้ง ในขณะที่รถไฟบนดินอาจจะเหลือเพียงการขนส่งสินค้าระหว่างหัวลำโพง-บางซื่อ จำนวนน้อยเที่ยวต่อวันเท่านั้น

รางรถ จะกลายเป็นพื้นที่ใช้งานน้อยไป (Under-Use) ของเมืองในทันที และเป็นโอกาสใหม่ของเมืองที่เราสามารถปรับเปลี่ยนรางรถไฟนั้นมาเป็นลานเมือง เติมเต็มการใช้งานเมือง กิจกรรม พื้นที่ และผู้คน ร่นเวลาการเข้าถึงของเมือง และลดเวลาเมืองให้น้อยลงจนเป็นเมือง 15 นาทีได้อย่างแท้จริง

เม็กซิโก กับเปลี่ยนรางรถ เป็นลานเมือง : Cuernavaca Railway Linear Park

ตัวอย่างการปรับเปลี่ยนรางรถไฟเก่ามาเป็นพื้นที่ใช้ประโยชน์ของเมืองที่โด่งดังมากที่สุดแห่งหนึ่ง คือ High Line ในกรุงนิวยอร์ก ซึ่งเป็นแรงกระเพื่อมสำคัญให้เมืองอีกหลายแห่งทั่วโลกเริ่มมองหาพื้นที่ใช้งานน้อย และนำมาเป็นเครื่องมือในการเติมเต็มเมือง หนึ่งในตัวอย่างที่ขอหยิบยกมากล่าวถึง คือ Cuernavaca Railway Linear Park ในประเทศเม็กซิโก

เส้นทางรถไฟ Cuernavaca มีระยะทางยาว 4.5 กิโลเมตร โดยเป็นเส้นทางขนส่งสินค้าเก่าของเมือง แต่ในปัจจุบันได้ลดเที่ยวเดินรถไฟลงเหลือเพียง 3 เที่ยวต่อวัน ทำให้เส้นทางนี้กลายเป็นพื้นที่เปลี่ยว เกิดปัญหาอาชญากรรมอยู่บ่อยครั้ง รัฐบาลของเมืองเม็กซิโก จึงได้เริ่มต้นโครงการประกวดแบบพื้นที่ตามรางรถไฟนี้ ให้เกิดการพลิกฟื้นเมือง ปรับเปลี่ยนการใช้งาน และยกระดับคุณภาพชีวิตของคนในเมืองให้ดีขึ้น

ภาพประกอบ : https://nayeligalindo.com/urbanism/mexico-railway-linear-park-competition/

ภาพประกอบ : https://mooool.com/en/linear-park-ferrocarril-de-cuernavaca-by-gaeta-springall-arquitectos.html

ผลงานจาก Gaeta Springall ชนะการประกวดแบบในโครงการดังกล่าวนี้ โดยได้คำนึงถึง 5 มิติของการเติมเต็มเมือง ได้แก่ สังคม เอกลักษณ์ ความยั่งยืนด้านสิ่งแวดล้อม ความหลากหลาย และต้นทุนที่จะเน้นการพัฒนาพื้นที่ให้ตอบสนองคนทุกกลุ่ม รวมถึงคนรายได้ปานกลางไปจนถึงรายได้ต่ำ และทั้งหมดนี้ถูกร้อยเรียงโดย เส้นแดง (The Red Line) ความยาว 3.5 กิโลเมตร
เส้นแดง (The Red Line) เป็นแกนทางความคิดของการเชื่อมโยงชุมชนทั้งสองฝากรางให้เชื่อมเข้าหากัน มันถูกใช้ในการออกแบบกำหนดแนวคิด สร้างทางเดินเชื่อมโยงข้ามผ่านรางรถไฟ วางกิจกรรมหลากหลายประเภท (Multifunction) ให้เกิดการใช้งานบนรางรถไฟมากขึ้น บางแห่งทำหน้าที่เป็นเส้นทางเล่นสเก็ต วิ่ง หรือเป็นที่นั่ง

การออกแบบมุ่งเน้นปรับเปลี่ยนรางรถ ให้กลายเป็นลานเมืองอย่างแท้จริง โดยเติมพื้นที่รองรับกิจกรรมชุมชนโดยรอบ ทั้งด้านกีฬา เช่น สนามฟุตบอล สนามบาสเก็ตบอล ยิมนาสติกกลางแจ้ง กิจกรรมนันทนาการ เช่น พื้นที่นันทนาการ พื้นที่พักผ่อน กำแพงสตรีทอาร์ต ฯลฯ การใส่อุปกรณ์ประกอบถนนและสิ่งอำนวยความสะดวกที่มีความหลากหลาย สามารถใช้ทำกิจกรรม และเพิ่มพื้นที่สีเขียว ตอบสนองการใช้งานจากคนชุมชนละแวกโดยรอบทั้ง 22 ชุมชน ตามแนวรางรถไฟเดิม

ภาพประกอบ : https://www.landuum.com/en/interventions/parque-lineal-ferrocarril-de-cuernavaca/

ภาพประกอบ : https://www.landuum.com/en/interventions/parque-lineal-ferrocarril-de-cuernavaca/

ภาพประกอบ : https://www.landuum.com/en/interventions/parque-lineal-ferrocarril-de-cuernavaca/

ภาพประกอบ : https://mooool.com/en/linear-park-ferrocarril-de-cuernavaca-by-gaeta-springall-arquitectos.html

ลานเมืองที่ไม่ต้องสร้างขึ้นใหม่ – สิ่งที่ต้องคิดในปฏิบัติการเติมเต็ม Bangkok Missing Link หัวลำโพง-บางซื่อ

การเปลี่ยนรางรถเป็นลานเมือง จะเป็นหนึ่งกลไกการพัฒนาและออกแบบเมืองกรุงเทพ ที่สามารถทำให้เมืองของเราน่าอยู่ได้มากขึ้น ปลอดภัยขึ้น มีชีวิตชีวามากขึ้น ภายใต้ความรวดเร็วและมีต้นทุนต่ำ

ลานเมืองที่สร้างบนรางรถไฟเก่าในประเทศเม็กซิโกแห่งนี้ รวมถึงกรณีตัวอย่างอีกหลายแห่งทั่วโลก เป็นชนวนทางความคิดที่ดีว่าเราเองก็สามารถมีพื้นที่สาธารณะเมืองได้มากขึ้นและดีขึ้น โดยที่ไม่ต้องสร้างขึ้นใหม่ แต่ปรับแปลงใช้พื้นที่เดิมที่แทรกตัวอยู่ท่ามกลางชุมชนอยู่แล้วเฉกเช่นรางรถไฟ ปรับเปลี่ยนให้เป็นลานเมืองได้ การเปลี่ยนรางรถเป็นลานเมืองนี้ เป็นการออกแบบเติมเต็มเมือง (Plug-in Urban Design) ที่เป็นไปได้จริง แก้ไขปัญหาเมืองได้ และไม่เป็นสิ่งแปลกแยกออกไปจากอัตลักษณ์เมืองที่มีอยู่เดิม ผู้คนมีความคุ้นเคยกับโครงสร้างเดิมของละแวกบ้าน และมีความสุขเพิ่มขึ้นได้จากการปรับเปลี่ยนพื้นที่ที่ใช้งานน้อยให้ตอบรับความต้องการของพวกเขาได้มากขึ้น ใช้เวลาน้อยลงในการเข้าถึงพื้นที่กิจกรรมและสิ่งอำนวยความสะดวก และพลิกฟื้นพื้นที่รางรถที่เคยเป็นหลังบ้าน ให้กลับมาเป็นหน้าบ้านที่น่าอยู่และยั่งยืน

ผู้เขียน

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สิงหนาท แสงสีหนาท และชนิสรา บุญเรือง

หมายเหตุ : Cuernavaca Railway Linear Park ปัจจุบันสร้างเสร็จไปแล้ว 2 เฟส (ปี 2018 - 2020) และกำลังดำเนินการอยู่ในเฟสที่ 3 ซึ่งคาดว่าจะเสร็จสมบูรณ์ภายในปี 2030

ที่มาข้อมูลกรณีศึกษา ได้แก่

https://urbannext.net/linear-park-cuernavaca/https://www.landuum.com/en/interventions/parque-lineal-ferrocarril-de-cuernavaca/https://www.gaeta-springall.com/english/proyecto1.php?id=59

","en-US":"

ภาพประกอบ : https://mooool.com/en/linear-park-ferrocarril-de-cuernavaca-by-gaeta-springall-arquitectos.html

ปฏิบัติการเติมเต็มพื้นที่เมืองบนพื้นที่ทิ้งร้างหรือใช้งานน้อยลง

รางรถ จะกลายเป็นพื้นที่ใช้งานน้อยไป (Under-Use) ของเมืองในทันที และเป็นโอกาสใหม่ของเมืองที่เราสามารถปรับเปลี่ยนรางรถไฟนั้นมาเป็นลานเมือง เติมเต็มการใช้งานเมือง กิจกรรม พื้นที่ และผู้คน ร่นเวลาการเข้าถึงของเมือง และลดเวลาเมืองให้น้อยลงจนเป็นเมือง 15 นาทีได้อย่างแท้จริง

เม็กซิโก กับเปลี่ยนรางรถ เป็นลานเมือง : Cuernavaca Railway Linear Park

ภาพประกอบ : https://nayeligalindo.com/urbanism/mexico-railway-linear-park-competition/

ภาพประกอบ : https://mooool.com/en/linear-park-ferrocarril-de-cuernavaca-by-gaeta-springall-arquitectos.html

ภาพประกอบ : https://www.landuum.com/en/interventions/parque-lineal-ferrocarril-de-cuernavaca/

ภาพประกอบ : https://mooool.com/en/linear-park-ferrocarril-de-cuernavaca-by-gaeta-springall-arquitectos.html

ผู้เขียน

ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สิงหนาท แสงสีหนาท และชนิสรา บุญเรือง

หมายเหตุ : Cuernavaca Railway Linear Park ปัจจุบันสร้างเสร็จไปแล้ว 2 เฟส (ปี 2018 - 2020) และกำลังดำเนินการอยู่ในเฟสที่ 3 ซึ่งคาดว่าจะเสร็จสมบูรณ์ภายในปี 2030 ที่มาข้อมูลกรณีศึกษา ได้แก่ \\PS#3 INGLES.pdf]https://urbannext.net/linear-park-cuernavaca/https://www.landuum.com/en/interventions/parque-lineal-ferrocarril-de-cuernavaca/https://www.gaeta-springall.com/english/proyecto1.php?id=59